معنی اثر خواجوی کرمانی

حل جدول

اثر خواجوی کرمانی

دیوان؛ شامل غزل، قصیده، مسمط، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، رباعی، قطعه و مستزاد که بر روی هم به دو بخش صنایع‌الکمال و بدایع‌الجمال تقسیم می‌شود.
پنج مثنوی؛ در وزن‌های گوناگون با این نام‌ها:
همای و همایون، گل و نوروز، روضةالانوار، کمال‌نامه و گوهرنامه.
سراجیّه، شمس و سحاب، شمع و شمشیر، نمد و بوریا

منظومه خواجوی کرمانی

همای و همایون

منظومه‌ای از خواجوی کرمانی

گوهرنامه

اثری از خواجوی کرمانی

گوهر نامه

روضه الانوار، سام نامه، کمال نامه، گل و نوروز، گوهر نامه، همای و همایون

سام نامه

کمال نامه

روضه الانوار، گل و نوروز

روضه الانوار، سام نامه، کمال نامه، گل و نوروز، گوهرنامه، همای و همایون

روضه الانوار

سام‌نامه

لغت نامه دهخدا

خواجوی کرمانی

خواجوی کرمانی. [خوا / خا ی ِ ک ِ] (اِخ) کمال الدین ابوالعطا محمودبن علی کرمانی، متخلص به خواجو. بتاریخ پانزدهم شوال 679 هَ. ق. در کرمان زاده شد. (نقل ازیک نسخه ٔ مثنوی گل و نوروز). ابتداء فضائل روز را در زادگاه خود آموخت و سپس بسیر و سیاحت پرداخت و با اشخاص و طوایف گوناگون ملاقات نمود. خود او می گوید:
من که گل از باغ فلک چیده ام
چار حد ملک و ملک دیده ام.
در ضمن این سفرها او بملاقات علاءالدین سمنانی که از بزرگان صوفیه بود نائل آمد و حلقه ٔ ارادت او را در گوش کرد و این رباعی را درباره ٔ مرشد خود ساخت.
هر کو بره ٔ علی عمرانی شد
چون خضر بسرچشمه ٔ حیوانی شد
از وسوسه ٔ غارت شیطان وارست
مانند علاءالدوله سمنانی شد.
خواجو چون معاصر سلطان ابوسعید بهادر (716- 736 هَ. ق.) بود آن پادشاه و وزیر او غیاث الدین محمد را در قصاید خود مدح کرد و همچنین بعضی از سلاطین آل مظفر را مدح کرده و درمدت اقامت در شیراز با اکابر و فضلای شیراز چون حافظمعاشرت داشت و از شاه شیخ ابواسحاق اینجو (742- 758 هَ. ق.) حمایتها دید. از ممدوحان خواجو یکی شمس الدین محمود صاین بود که نخست از امرای چوپانی بود و بعد بخدمت امیر مبارزالدین محمد (713- 759 هَ. ق.) از آل مظفر پیوست و سرانجام در سلک وزیران ابواسحاق اینجو درآمد و در سال 746 هَ. ق. به دست امیرمبارزالدین مقتول شد. از ممدوحان دیگر شاعر تاج الدین احمد عراقی از بزرگان و صاحبان جاه کرمان است و شارع او را نزد محمود صاین برد. خواجو قصاید عرفانی بسیار دارد و از حیث سلیقه مقلد شیخ سعدی است و در غزل سرائی مورد پسند حافظ، چنانکه می گوید:
استاد غزل سعدی است پیش همه کس اما
دارد سخن حافظ طرز سخن خواجو.
خواجو گذشته از دیوان اشعار مثنویهایی بسبک نظامی دارد و خمسه ای بوجود آورده که اسامی آنها بقرار ذیل است:
1- همای و همایون که داستانی است عاشقانه و در بحر متقارب و با این بیت شروع میشود:
بنام خداوند بالا و پست
که از همتش پست شد هرچه هست.
آن را در سال 732 هَ. ق. در بغداد سرود و در این بیت تاریخ سرودن آن آمده:
کنم بذل بر هر که داری هوس
که تاریخ آن نامه بذل است و بس.
در این مثنوی گذشته از نظامی تأثیر سبک شاهنامه کاملاً محسوس است.
2- گل و نوروز که مثنویی است عشقی بر وزن خسرو و شیرین نظامی و از بهترین مثنویهای خواجو است. شروع این مثنوی با این بیت است:
بنام نقشبند صفحه ٔ خاک
عذارافروز مهرویان افلاک.
این مثنوی بنام تاج الدین عراقی سابق الذکر اتحاف شده بسال 742 هَ. ق. انجام یافته چنانکه گوید:
دوشش بر هفتصد و سی گشته افزون
بپایان آمد این نظم همایون.
3- کمالنامه که مثنوی عرفانی است به وزن هفت پیکر و آغاز آن این است:
بسم من لااله الا اﷲ.
و بنام شیخ ابواسحاق اینجو است و تاریخ نظم آن در این بیت است:
شد بتاریخ هفتصد و چل و چار
کار این نقش آذری چو نگار.
4- روضهالانوار که خواجو، به استقبال مخزن الاسرار نظامی رفته و آن را بنام شمس الدین محمود صاین ساخته است. تاریخ نظم روضهالانوار سال 743 هَ. ق. است که شاعر این بیت گفته.
«جیم زیادت شده بر میم و دال ».
روضهالانوار در بیست مقاله است.
5- گوهرنامه به وزن خسرو و شیرین در اخلاق و تصوف است و در مقدمه ٔ آن امیر مبارزالدین محمد مظفر فاتح کرمان و بهاءالدین محمود را مدح کرده است. وفات خواجو بسال 753 هَ. ق. اتفاق افتاد. (از تاریخ ادبیات شفق صص 292- 299). رجوع به رجال حبیب السیر ص 47 و 48 و مرآهالخیال ص 59 و مجالس النفایس ص 333 و 334 و از سعدی تا جامی ادوارد برون و مجمعالفصحاء ج 2 ص 15 و سبک شناسی ج 1 ص 183 و تاریخ عصر حافظ ج 1 شود.